دلایل پوسیدگی دندان + 10 راه درمان در خانه

پوسیدگی دندان، بعد از سرماخوردگی، یکی از مشکلات شایع در سراسر جهان است. در صورتی که این مشکل کنترل و درمان نشود، به تدریج می‌تواند منجر به درد، ناراحتی، از دست دادن دندان و حتی آسیب به بافت لثه و استخوان شود. تقریباً یک چهارم از کودکان 2 تا 5 ساله و نیمی از کودکان 12 تا 15 ساله در جامعه با این مشکل روبرو می‌شوند. با گذشت زمان، بزرگسالان نیز با افزایش سن، احتمال بروز پوسیدگی را بیشتر می‌کنند. اما خوشبختانه، درمان این مشکل بسیار آسان است و پیشگیری از آن نیز آسانتر است. بهتر است این مقاله را بخوانید تا با تعریف، علل، علائم، درمان، روش‌های متوقف کردن و نحوه پیشگیری از پوسیدگی دندان آشنا شوید.

عوارض پوسیدگی دندان:

• درد
• ناراحتی
• از دست دادن دندان 
• حتی آسیب به بافت لثه و استخوان 

پوسیدگی دندان چیست؟

دهان شما یک سیستم زنده و پویا است که حاوی باکتری‌های زنده است. این باکتری‌ها به دو دسته خوب و بد تقسیم می‌شوند. بسیاری از باکتری‌های دهانی بهترین نیازهای دهان و دندان شما را تأمین می‌کنند و در حفظ تعادل آنها نقش مهمی دارند. با این حال، برخی از باکتری‌ها خرابکار هستند و می‌توانند با تجزیه قندها و کربوهیدرات‌های موجود در مواد غذایی، اسیدهایی تولید کنند که میتوانند مینای دندان را تخریب کنند و باعث خرابی دندان می‌شوند.

پوسیدگی دندان چگونه رخ می دهد؟ تولید اسید توسط باکتری های خرابکار با تجزیه قندها و کربوهیدرات‌های موجود در مواد غذایی

نشانه های پوسیدگی دندان چیست؟

پوسیدگی دندان علائمی خاص دارد که شما احتمالاً با آنها آشنا هستید. برخی از علائم پوسیدگی دندان در ابتدای شروع آن قابل تشخیص هستند، در حالی که برخی دیگر با پیشرفت بیشتر پوسیدگی ظاهر می‌شوند. مهمترین علائم این مشکل عبارتند از:

• درد دندان که ممکن است مداوم باشد یا گاهی اوقات شما را مورد آزار قرار دهد.
• حساسیت دندان به علت تخریب مینای دندان و فروکش کردن لایه زیرین آن (دنتین)، که منجر به تشدید درد می‌شود.
• شکل‌گیری لکه‌های خاکستری، قهوه‌ای و مشکی در سطح دندان.
• بوی بد دهان.
• احساس طعم نامطلوب در دهان.
• ایجاد سوراخ‌ها و حفرات کوچک و بزرگ در سطح یا داخل دندان.
• وجود عفونت در بافت لثه یا بافت نرم داخل ریشه دندان، که می‌تواند به شکل آبسه دندان یا کیست ظاهر شود.

عوامل تشدید پوسیدگی دندان

پوسیدگی دندان اغلب به وقوع می‌پیوندد زمانی که غذاهای حاوی کربوهیدرات بین دندان‌ها گیر کرده و با مسواک زدن و استفاده از نخ دندان به طور کامل از بین نبرده می‌شوند. دلایل عمده بروز این مشکل شامل مصرف غذاهای شیرین، چسبناک و نوشیدنی‌های مضر است. هرچه مواد شیرین (شامل قند و شکر) بیشتر مصرف شود، اسید بیشتری تولید می‌شود که به پوسیدگی منجر می‌شود.

قندها در دهان با پلاک ترکیب می‌شوند و مینای دندان را ضعیف می‌کنند و در نهایت منجر به پوسیدگی می‌شوند. هر بار که مصرف یک میان وعده شیرین انجام می‌شود، تا 20 دقیقه آینده دندان‌ها در معرض آسیب اسیدی قرار می‌گیرند. عوامل دیگری که به پوسیدگی دندان منجر می‌شوند عبارتند از:

• بهداشت دهان و دندان‌ ضعیف.
• تشکیل پلاک و سفت و سخت شدن آن.
• کاهش ترشح بزاق دهان.
• سندروم خشکی دهان.
• مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های اسیدی، شیرین و حاوی گاز.
• درمان با پرتودرمانی در ناحیه گردن و صورت.
• برخی بیماری‌های خاص.
• مصرف برخی داروهای خاص.

انواع پوسیدگی دندان

1 . تشکیل پلاک

پلاک دندان، مرحله اولیه پوسیدگی دندان‌هاست. این لایه بی‌رنگ و چسبناک، سطح خارجی دندان‌ها را پوشانده و از باکتری‌ها، ذرات غذا و بزاق تشکیل می‌شود.در ابتدا، پلاک‌های دندان نرم و قابل شستشو هستند. اما اگر دندان‌ها به طور منظم و منظم شسته و تمیز نشوند، پلاک‌ها به تدریج سفت و ماده‌ای چسبناک به نام تارتار را تشکیل می‌دهند. وجود تارتار باعث فعالیت بیشتر باکتری‌ها می‌شود و حذف آنها سخت‌تر می‌شود. در این مرحله، جلوگیری از پیشرفت پوسیدگی دندان می‌تواند باعث پیشگیری از پیشرفت باکتری‌ها و خوردگی مینای دندان شود و منجر به توقف پوسیدگی دندان گردد. برای دستیابی به این هدف، حفظ بهداشت دهانی مناسب الزامی است تا جلوی نفوذ باکتری‌ها به دندان‌ها گرفته شود.

2 . پوسیدگی مینا

در مرحله بعد، فعالیت باکتری‌های موجود در پلاک و ترشح طولانی مدت اسید بر روی سطوح دندان، منجر به آسیب مینای دندان می‌شود و سوراخ‌هایی را در لایه مینا ایجاد می‌کند. این سوراخ‌ها که ناشی از فقدان مینای دندان هستند، به صورت لکه‌های سفید روی سطح دندان قابل مشاهده هستند.مینای دندان، سخت‌ترین بافت در بدن انسان است و وظیفه حفاظت از دندان را طی تمام عمر بر عهده دارد.

وظیفه مینای دندان: حفاظت از دندان

3 . پوسیدگی عاج

عاج یا Dentin، لایه‌ای است که زیر مینای دندان قرار دارد. عاج دندان نسبت به مینا نرم‌تر است و به همین دلیل آسیب‌پذیرتر است.وقتی پوسیدگی دندان از مینا عبور کرده و به عاج دندان رسید، سرعت بیشتری در پیش خواهد گرفت. همچنین، این مرحله باعث آغاز دردهای ناشی از پوسیدگی می‌شود؛ زیرا عاج دندان مسیرهایی دارد که به اعصاب دندان متصل می‌شوند.حساسیت دندان پس از مصرف غذاهای بسیار گرم یا بسیار سرد در این مرحله رخ می‌دهد.

پوسیدگی عاج به چه صورت حس می شود؟ حساسیت دندان به غذاهای بسیار گرم یا بسیار سرد

4. پوسیدگی پالپ یا ریشه دندان

پالپ یا ریشه، قسمت درونی‌ترین دندان است. پالپ شامل رگ‌های خونی و اعصاب دندان است. این اعصاب باعث می‌شوند دندان دارای حس شود و فرد قادر به احساس فشار و آسیب دیدگی آن باشد.هنگامی که پوسیدگی دندان به ریشه نفوذ کند، دردهای شدید در دندان به وجود می‌آید. آسیب به ریشه دندان منجر به تورم بافت‌های اطراف آن می‌شود. به دلیل عدم وجود فضای کافی برای تورم در اطراف دندان، فشار زیادی بر روی اعصاب دندان وارد می‌شود و این فشار، دردهای شدیدی ایجاد می‌کند.

پالپ دندان چیست؟

پالپ یا ریشه دندان شامل رگ‌های خونی و اعصاب دندان است که این اعصاب باعث می‌شوند دندان دارای حس شود و فرد قادر به احساس فشار و آسیب دیدگی آن باشد.

5. آبسه دندان

آبسه به عنوان مرحله پیشرفته‌ی پوسیدگی دندان شناخته می‌شود. وقتی باکتری‌های موجب پوسیدگی به اعصاب دندان حمله می‌کنند، عفونت دندان شکل می‌گیرد. التهاب عفونی ریشه دندان باعث تغییر شکل بافت‌های اطراف دندان می‌شود و به آبسه تبدیل می‌شود.آبسه دندان درد شدید و خفگی را در دندان، لثه، فک و حتی سایر استخوان‌های صورت به وجود می‌آورد.درمان فوری عفونت دندان یا آبسه بسیار ضروری است، زیرا اگر این عفونت درمان نشود، ممکن است به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابد و عواقب خطرناکی را به همراه داشته باشد.

آبسه دندان چیست؟ عفونت یا پوسیدگی شدید دندان و حمله باکتری ها به اعصاب دندان

 روش های جلوگیری از پوسیدگی دندان

با رعایت موارد زیر می‌توانید به خوبی و بدون هیچ مشکلی در امر پیشگیری از پوسیدگی دندان، به خصوص در کودکان، موفق باشید:

1. روزانه دو بار مسواک بزنید: هر بار حداقل به مدت 2 دقیقه مسواک بزنید و از مسواک مخصوص کودکان استفاده کنید. پس از غذا حداقل 30 دقیقه صبر کنید و سپس مسواک بزنید.
2.  استفاده از نخ دندان: برای پاک کردن سطوح بین دندانی و طرفی دندان‌ها، حتماً از نخ دندان استفاده کنید.
3. استفاده از دهانشویه‌ها: از دهانشویه‌ها با خواص تقویتی و ترمیمی استفاده کنید که به تقویت مینای دندان کمک می‌کنند و اسیدیته دهان را کاهش می‌دهند.
4. رعایت تغذیه سالم: مصرف زیاد شیرینی‌ها، مواد قندی و اسیدی را کاهش داده یا به حداقل برسانید. همچنین، غذاهای سالم و غنی از مواد مغذی را در رژیم غذایی خود درنظر بگیرید.
5.  استفاده از خمیر دندان حاوی فلوراید: از خمیر دندان‌هایی که حاوی فلوراید هستند استفاده کنید، زیرا فلوراید به تقویت مینای دندان کمک می‌کند.
6. مراجعه به دندانپزشک: به طور منظم هر 6 ماه یکبار به دندانپزشک مراجعه کنید تا از وضعیت دندان‌های خود باخبر شوید و هرگونه مشکل را به موقع تشخیص و درمان کنید.
7. استفاده از فیشور سیلانت: در صورت عمق شیارهای دندان‌های شما، استفاده از فیشور سیلانت را در نظر بگیرید تا پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها تقویت شود.
8.  مصرف آب حاوی فلوراید: آب حاوی فلوراید مصرف کنید زیرا فلوراید به تقویت مینای دندان کمک می‌کند. در صورت عدم دسترسی به آب حاوی فلوراید، می‌توانید از محصولات حاوی فلوراید مانند آب دهانی استفاده کنید.
9.  درمان مشکلات مرتبط با پوسیدگی: هرگونه مشکل یا بیماری مرتبط با پوسیدگی دندان را به موقع درمان کنید تا جلوی پیشرفت آن را بگیرید.
10. استفاده از داروهای ضدپوسیدگی: از مصرف داروهایی که می‌توانند آسیب به دندان‌ها برسانند، خودداری کنید.

کمبود کدام ویتامین باعث پوسیدگی دندان می شود؟

بدون شک، بین تغییر رنگ دندان‌ها و کمبود ویتامین A ارتباط وجود دارد. بسیاری از ویتامین‌ها می‌توانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر وضعیت دندان‌ها تأثیر بگذارند. این ویتامین‌ها تمامی ویتامین‌های ضروری هستند که شما برای حفظ یک لبخند زیبا و سالم نیاز دارید. البته، این ویتامین‌ها نه تنها برای لبخند شما، بلکه برای تمامی بدنتان نیز اهمیت دارند. ویتامین‌ها همچنین در فرآیند شکل‌گیری و رشد استخوان‌ها نقش مهمی دارند. به عنوان مثال، ویتامین D همراه با کلسیم (بلوک ساختمانی آویشن و مینای دندان) توسط بدن ما مصرف می‌شود. دریافت مقدار کافی ویتامین D و کلسیم به دندان‌ها و استخوان‌های فک شما استحکام می‌بخشد و باعث می‌شود دندان‌ها در محل خود محکم‌تر قرار بگیرند. در زیر لیستی از ویتامین‌های اصلی را ذکر کرده‌ایم:

• ویتامین A
• ویتامین B12
• ویتامین C
• ویتامین D”

کمبود ویتامین آ

ویتامین آ، یک ویتامین محلول در چربی است که در کبد ذخیره می‌شود. این ویتامین برای سلامت لثه‌ها بسیار ضروری است و می‌تواند از آسیب دندان‌ها در برابر باکتری‌ها محافظت کند. همچنین، ویتامین آ برای سلامت مینای دندان و عملکرد صحیح سیستم ایمنی بسیار مهم است. کمبود ویتامین آ می‌تواند باعث افزایش خطر پوسیدگی دندان‌ها و بیماری لثه شود. علاوه بر این، کمبود ویتامین آ می‌تواند عملکرد غدد بزاقی را تحت تأثیر قرار داده و باعث تشکیل پلاک و رنگدهی دندان‌ها شود.

خواص ویتامین آ:

• سلامت لثه
• محافظت از دندان در برابر باکتری ها
• حفظ سلامت مینای دندان
• عملکرد صحیح سیستم ایمنی

کمبود ویتامین ب 12

ویتامین B12 یک ویتامین محلول در آب است که برای عملکرد مغز و سیستم عصبی مرکزی و تولید سلول‌های خونی قرمز ضروری است. همچنین، ویتامین B12 نقشی مهم در سلامت دندان‌ها و لثه دارد. کمبود ویتامین B12 می‌تواند بیماری لثه را ایجاد کند و عقب‌نشینی لثه و آسیب دندان‌ها را به دنبال داشته باشد. همچنین، ویتامین B12 در هضم قندها نیز تأثیر دارد و کمبود آن می‌تواند تغییر رنگ دندان‌ها را نیز ایجاد کند.

فواید ویتامین B12:

• عملکرد مغز و سیستم عصبی مرکزی
• تولید سلول‌های خونی قرمز
• سلامت دندان‌ها و لثه
• هضم قندها

کمبود ویتامین سی

ویتامین C یکی از اولین ویتامین‌هایی است که به ذهن می‌رسد و برای شکل‌گیری بافت‌های مختلف، رگ‌های خونی، ماهیچه‌ها و استخوان‌ها ضروری است. این ویتامین نقش مهمی در سلامت لثه‌ها و دندان‌ها دارد و برای عملکرد سیستم ایمنی نیز اهمیت دارد. کمبود ویتامین C می‌تواند به اسکوربوت (یک بیماری ناشی از کمبود ویتامین C) منجر شود و تأثیر منفی بر مکانیسم دفاعی بدن داشته باشد. ویتامین C می‌تواند به مبارزه با باکتری‌ها در دهان کمک کند و به نتیجه‌ی دندان‌های سفیدتر و سالم‌تری منجر شود. همچنین، با کمبود ویتامین C، دندان‌ها ممکن است به دست باکتری‌ها و پلاک درآیند و خطر بیماری‌های دهانی افزایش یابد. بزاق همچنین تأثیر مهمی در حفاظت از دندان‌ها دارد و باکتری‌ها را نیز از بین می‌برد. دریافت ویتامین C به معنای حفظ سلامت دندان‌ و مبارزه بهتر با باکتری‌ها است.

کمبود ویتامین C موجب چه می شود؟

• ایجاد باکتری‌ها و پلاک
• بیماری های دهانی 

کمبود ویتامین دی

کمبود ویتامین D می‌تواند مستقیماً به از بین رفتن رنگ دندان‌ها منجر شود. این ویتامین نقش مهمی در ساختار دندان‌ها و جذب کلسیم دارد. کلسیم، که بلوکه‌ی ساختاری مینای دندان و استخوان‌ها است، با دریافت کافی ویتامین D، دندان‌ها را سفید و قوی نگه می‌دارد. ویتامین D از طریق تماس با نور خورشید تولید می‌شود.این ویتامین برای استخوان‌ها و دندان‌ها بسیار حائز اهمیت است زیرا اجازه جذب کلسیم را می‌دهد. کلسیم سازنده‌ی ساختار استخوان‌ها و مینای دندان است. مینای دندان، که لایه خارجی دندان‌ها است و آنها را سفید می‌کند، از کلسیم تشکیل شده است. ضعف یا سایش مینای دندان باعث نمایان شدن لایه زیرین عاجی می‌شود.این لایه رنگی تیره‌تری دارد. به عبارتی دیگر، سایش مینای دندان یکی از علت‌های اصلی از بین رفتن رنگ دندان‌ها است. همچنین برخی مطالعات نشان داده‌اند که ریسک پوسیدگی دندان از این طریق کاهش می‌یابد.

نقش ویتامین D در بدن:

• جذب کلسیم
• حفظ ساختار استخوان و مینای دندان

روش های درمان پوسیدگی دندان

1. درمان پوسیدگی دندان در خانه

برای درمان پوسیدگی دندان در خانه، می‌توانید از روش‌های مختلفی استفاده کنید. مثلاً شستشوی دندان با محلول آب نمک، استفاده از دهانشویه‌ طبیعی گیاهی، مسواک زدن با نمک، مسواک زدن با جوش شیرین، استفاده از کف دریا و مسواک زدن با خوراکی‌هایی مانند عسل و لیموترش. این روش‌ها می‌توانند راهکارهای خانگی برای درمان پوسیدگی دندان باشند.با این حال، باید توجه داشت که انتخاب روش درمان پوسیدگی دندان بستگی به میزان پیشرفت پوسیدگی دارد. در صورتی که پوسیدگی دندان به مراحل پیشرفته‌تر رسیده باشد، تنها از روش‌های خانگی به تنهایی کافی نخواهد بود. به عنوان مثال، برای درمان آبسه و عفونت شدید دندان، نیاز به مراجعه به دندانپزشک خواهید داشت.اگر تمایل دارید از روش‌های خانگی برای درمان پوسیدگی دندان استفاده کنید، بهتر است در مراحل اولیه پوسیدگی (همان مراحلی که پیشتر شرح داده شد) از این روش‌ها استفاده کنید. با این روش‌های خانگی می‌توانید به درمان پوسیدگی در مراحل ابتدایی کمک کنید. با این حال، در موارد پوسیدگی شدید و عفونت، مراجعه به دندانپزشک ضروری است و هرگونه نادیده‌گرفتن درمان به موقع عفونت، می‌تواند خطرات جدی برای سلامتی شما به همراه داشته باشد.

روش های درمان پوسیدگی دندان در خانه:

• شستشوی دندان با محلول آب نمک
• استفاده از دهانشویه‌های طبیعی گیاهی
• مسواک زدن با نمک
• مسواک زدن با جوش شیرین
• استفاده از کف دریا
• مسواک زدن با عسل و لیموترش

2. درمان پوسیدگی دندان در طب سنتی

در طب سنتی، برای درمان پوسیدگی دندان، راهکارهای متنوعی وجود دارد. این روش‌ها برای پیشگیری از تشکیل پلاک دندان و حفظ بهداشت دهانی، مؤثر هستند.

• استفاده از نمک: استفاده از نمک دریا و نمک هیمالیا (نمک صورتی) برای مسواک زدن و ساخت دهانشویه خانگی، می‌تواند از تکثیر باکتری‌ها جلوگیری کند و در مبارزه با عفونت دندان موثر باشد. خاصیت سایندگی ملایم و خاصیت ضدعفونی کنندگی قوی در نمک، می‌تواند جرم و پلاک دندان‌ها را به خوبی از بین ببرد.
• استفاده از روغن‌ها و گیاهان دارویی: استفاده از عصاره رزماری، عصاره شیرین بیان، روغن نارگیل، روغن کنجد، آب لیموترش، عصاره دارچین، عصاره نعناع وذمی‌تواند برای ساخت دهانشویه و خمیردندان خانگی استفاده شود. این مواد طبیعی و خوراکی، خواص ضدعفونی کنندگی و ضدپلاکی دارند.

سوالات متداول درباره پوسیدگی دندان 

1. هزینه ترمیم دندان پوسیده چقدر است؟

هزینه‌های مربوط به درمان و ترمیم یک دندان پوسیده متناسب با میزان و عمق پوسیدگی و نوع روش ترمیمی است که استفاده می‌شود. این هزینه‌ها می‌توانند متفاوت باشند.

2. روند ترمیم پوسیدگی چقدر طول خواهد کشید؟

مدت زمان درمان پوسیدگی و ترمیم دندان بستگی به نوع روش درمانی و میزان پوسیدگی دارد. پر کردن ساده معمولاً در یک جلسه انجام می‌شود، اما در صورت نیاز به عملکردهای پیچیده‌تر مانند عصب کشی، کشیدن دندان یا روکش دندان، ممکن است چند جلسه لازم باشد. مدت زمان دقیق درمان توسط دندانپزشک تعیین می‌شود.

3. برای ترمیم و درمان پوسیدگی باید به چه دندانپزشکی مراجعه کنیم؟

ترمیم و بازسازی دندان‌ها معمولاً توسط دندانپزشکان عمومی و تخصصی در زمینه ترمیمی و زیبایی دندان انجام می‌شود.

4. برای پوسیدگی جزئی دندان از چه مواد پر کننده‌ای استفاده می‌شود؟

به منظور ترمیم دندان در گرگان در قسمتهای جلو، معمولاً از موادی مانند آمالگام، نقره یا کامپوزیت استفاده می‌شود. اما برای رفع مشکل پوسیدگی در دندان‌های جلو، بهتر است از کامپوزیت به عنوان ماده پرکننده استفاده کنید.